Zondagsschoolplaatjes

Op de zondagsschool werden vaak kaartjes uitgereikt als beloning voor goed gedrag. Ook was er veel ander materiaal om de kinderen te stimuleren regelmatig op de zondagsschool aanwezig te zijn. Bijv. speldjes van de NZV

Hieronder zijn opgenomen een aantal catalogi van de firma W.D. Meinema uit Delft, die ook voor de zondagsschoolvereniging Jachin materiaal maakte.

Klik op een catalogus om die te openen.

In het boek Parade der Mannenbroerders

is een stukje opgenomen over zondagsschoolplaatjes. We nemen het hieronder op:

Het zondagsschoolplaatje
Elke zondag horen tienduizenden kinderen op de zondagsscholen over Jezus spreken. Ze horen er verhalen uit de bijbel; ze leren er christelijke liederen zingen.
- Heer ik hoor van rijken zegen.
- Kent gij reeds den goeden Herder?
- Kind'ren van één Vader...
Ook kinderen uit christelijke gezinnen bezoeken soms de zondagsscholen van de "Nederlandsche Zondagsschool Vereeniging" en van "Jachin", maar toch staan de scholen in de eerste plaats open voor de jeugd uit ongelovige kringen. Vooral kinderen uit de "geringe standen" komen uit donkere sloppen en stegen in de grote steden naar de zondagsschool. Het is evangelisatiewerk en jeugdwerk tegelijk. Diep in de vorige eeuw is men er al mee begonnen. Thans doen de socialisten het na. Met name het jaarlijkse kerstfeest maakt diepe indruk op de kinderen. Ze horen vertellen van Jezus' geboorte, ze krijgen een sinaasappel en een kerstboekje, en ze zingen:
- In Bethlehems stal, lag Christus de Heer.
Elke zondag leren ze christelijke liederen en elke zondag krijgen ze ook een prentje mee naar huis met een tekst erop. Zo geeft de gereformeerde Zondagsschoolvereniging "Jachin" de kinderen plaatjes mee, waarop staat:
- Uw bescheidenheid zij alle menschen bekend.
En op een prentje van een andere serie lezen de kinderen:
- Christus heeft ons verlost van den vloek der wet, een vloek geworden zijnde voor ons.
Daar snappen ze niet veel van. Maar de gekleurde prentjes naast de tekst vinden ze mooi. De uitgevers beijveren zich om steeds mooiere, kleuriger zondagsschoolplaatjes te maken. Men put zich uit om met gouden randjes, engeltjes en bloemen de kinderen te boeien. De bijbeltekst erbij blijft evenwel gehandhaafd. Het verband tussen tekst en plaatje raakt echter langzamerhand zoek. Bij een groen landschapje en een ruikertje kan men dan lezen:
- Volhardt in het gebed.
Een boeketje viooltjes verluchtigt de tekst: - De Heere zal Zijn kudde weiden gelijk een herder.
En een boerderijtje met een wilg krijgt als bijschrift:
- De Heere der heirscharen is groot van daad.
Uit het Engelse dorpje Westhill dringt een nieuwere aanpak door in het zondagsschoolwerk. "Het kind in het midden", is het devies. We moeten de kinderen niet als kleine volwassenen benaderen. Een Rotterdamse uitgever van zondagsschoolplaatjes wil ook bij de tijd zijn. Hij brengt een serie prentjes op de markt onder de titel "Gedenk aan Uwen Schepper", met kleurige tekeningetjes van kinderspelen. En ook het verband met de tekst heeft hij gepoogd te herstellen. Zo krijgt de plaat van een Marker jongetje, dat zich oefent in het tonlopen de volgende bijbeltekst:
- Hierin oefen ik mijzelven, om altijd een onergerlijk geweten te hebben bij God en de menschen.
Marker kinderen op een priksleetje krijgen de volgende tekst mee:
- Uw geloof heeft u behouden, ga henen in vrede.
En kinderen die blindemannetje spelen, illustreren de tekst:
- Gij zult Mij zoeken en vinden, wanneer gij naar Mij zult vragen.
Maar niet iedereen vindt deze prentjes zo'n fraaie oplossing. "'t Is dom, dwaas en ergerlijk", oordeelt een medewerker van het Gereformeerde weekblad Woord en Geest op 24 februari 1933.
-'k Kan begrijpen, dat kinderen deze plaatjes mooi vinden zij lezen den tekst zonder begrijpen en houden 't aardige plaatje over. Maar dit grof geforceerde verband merken ouderen wél op. En dan zal dit bij de niet-geloovige ouders spotlust, bij geloovige ouders stellig ergernis wekken. De uitgever vindt het kennelijk bij nader inzien toch ook wat te dwaas. Het verband tussen plaatje en tekst wordt in een volgende druk maar weer doorgeknipt. Onder een clubje hoepelende kinderen staat thans:
- Want daar is niets verborgen, dat niet openbaar zal worden. En het zich in tonlopen oefenende Marker jongetje krijgt als bijschrift:
- De redenen des Heeren zijn reine redenen.
Maar het blijft moeilijk met de zondagsschoolplaatjes ...

Hieronder volgt een keur aan bijbelse plaatjes.

Klik op het plaatje om het te openen.

Bekend zijn de bijbelse plaatjes van Robert Leinweber van het Oude en Nieuwe Testament. Hier een doosje met 50 plaatjes van het Nieuwe Testament.

en die ook in een album konden worden geplakt, uitgaven van Van Dijk, Hillegersberg/Rotterdam.

Beeld en Schrift,uitgegeven in 1928. Oude Testament.

Nieuwe Testament (incompleet).

Naast Leinweber waren er ook bijbelse plaatjes van Isings, die in een album van uitgeverij Meinema te Delft geplakt konden worden.

Uitgeverij Editio gaf insteekboekjes uit.

Album voor Bijbelse Plaatjes

DE NZV gaf ook een album uit

Ook andere bekende illustratoren hebben plaatjes ontworpen, zoals de ansichtkaarten van Adri Alindo

en de plaatjes van Ben Horsthuis.

Ook heel mooi zijn de plaatjes met toelichting van A. Dondorp en getekend door Ben Horsthuis.

Uit het Nederlands Dagblad van woensdag 4 augustus 2010: